Serwis informacyjny
Miasta i Gminy Murowana Goślina

Park Krajobrazowy "Puszcza Zielonka"

Park Krajobrazowy "Puszcza Zielonka" jest największym kompleksem leśnym okolic Poznania. Najstarsze drzewostany mają ponad 160 lat. Został on utworzony decyzją Wojewody Poznańskiego. Rozporządzenie Nr 5/93 z dnia 20 września 1993 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 13, poz. 149). W 2004 roku Wojewoda Wielkopolski wydał rozporządzenie zmieniające rozporządzenie Wojewody Poznańskiego w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, w którym uległy zmianie granice, powierzchnia oraz obowiązujące na jego terenie zakazy (rozporządzenie Wojewody Wielkopolskiego Nr 10/04 z dnia 26 stycznia 2004 r.).

Zgodnie z podziałem administracyjnym Park Krajobrazowy "Puszcza Zielonka" swym zasięgiem obejmuje obszar pięciu gmin (należących do trzech różnych powiatów). Od południa jest to gmina Czerwonak, od zachodu Murowana Goślina (obie: powiat poznański), od strony północnej Skoki (powiat wągrowiecki), w części północno-wschodniej Kiszkowo (powiat gnieźnieński), od strony wschodniej Pobiedziska (powiat poznański).

Blisko 80% powierzchni Parku zajmują tereny leśne, które administracyjnie wchodzą w skład dwóch nadleśnictw. Centralna powierzchnia Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka (4.034,43 ha) podlega Leśnemu Zakładowi Doświadczalnemu Uniwersytetu Przyrodniczego im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu z siedzibą w Murowanej Goślinie. Południowa i północna część Parku administrowana jest przez Nadleśnictwo Łopuchówko.

Rezerwaty przyrody

Na terenie Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka" znajduje się 5 rezerwatów przyrody:

• Jezioro Czarne - rezerwat florystyczny o pow. 17,75 ha, utworzony w 1959 r., obejmuje zarastające jezioro i przyległe torfowisko przejściowe położone w głębokiej rynnie polodowcowej oraz fragment lasu na wschodnim brzegu jeziora, 
• Jezioro Pławno - rezerwat florystyczny o pow. 16,71 ha, utworzony w 1978 r. dla ochrony rzadkich gatunków roślinności wodnej i torfowiskowej, obejmujący jeziora Pławno i Głęboczek, położone pomiędzy nimi torfowisko oraz otaczający drzewostan olszowy i brzozowy,
• Żywiec Dziewięciolistny - rezerwat florystyczny (pow. 10,51 ha) położony na zachodnim brzegu Jez. Leśnego, utworzony w 1974 r., obejmujący las grądowy oraz przybrzeżne łąki z reliktowym stanowiskiem żywca dziewięciolistnego, charakterystycznego dla buczyn karpackich oraz szeregiem innych rzadkich roślin: gajowcem żółtym, marzanką wonną, kokoryczką wielokwiatową,
• Las Mieszany - w Nadleśnictwie Łopuchówko o pow. 10,83 ha, rezerwat leśny od 1962 r. chroniący blisko 200-letni drzewostan dębowo-sosnowy, z udziałem młodszych buków i grabów oraz bogatą roślinnością runa,
• Klasztorne Modrzewie - k. Dąbrówki Kościelnej rezerwat leśny o pow. 6.39 ha, utworzony w 1962 r. obejmujący najstarszy w Wielkopolsce, blisko 200-letni drzewostan modrzewiowo-sosnowy z domieszką dębów, buków, brzóz i sztucznie wprowadzonych daglezji.

Fauna i flora Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka"

W Parku obok wysoczyzn morenowych, rynien lodowcowych i jezior rynnowych występują stożki sandrowe, kemy i ozy. Tak duże zróżnicowanie morfologiczne w połączeniu ze zmiennością geologiczną podłoża, zmiennością gleb i roślinności wpływa na dużą różnorodność krajobrazową. Najniżej położony punkt Parku (62 m n.p.m.) leży w dolinie strumienia koło Murowanej Gośliny.

Liczne są, wypełnione wodą, małe zagłębienia bezodpływowe. Zlokalizowane w strefach działów wodnych oraz w obrębie zlewni cząstkowych Puszczy Zielonki w większości mają charakter zagłębień chłonnych. Największa powierzchnia ich występowania (około 20 km²) obejmuje zlewnie bezodpływowe jez. Miejskiego oraz jez. Kamińsko, Czarne i Pławno. 

Kompleksy roślinności wodnej, przybrzeżnej i torfowiskowej wokół jezior Pławno i Czarnego są najwartościowszymi zespołami roślinności nieleśnej. Na opisywanym terenie odnaleziono stanowiska wielu roślin chronionych. Znajduje się wiele potencjalnych stanowisk: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum (np. wzdłuż rynien polodowcowych) i porzeczka czarna Ribes nigrum (na terenach podmokłych), dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis i lilia złotogłów Lilium martagon. Na stokach Dziewiczej Góry występuje lilia złotogłów Lilium martagon, pełnik europejski Trollius europaeus, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, który występuje również na łąkach koło Gaci (otulina Parku). Stwierdzono występowanie 16 gatunków wątrobowców, 7 torfowców i 108 gatunków mchów właściwych.

Lasy podległe Uniwersytetowi Przyrodniczemu oraz części przylegających terenów Nadleśnictwa Łopuchówko, Obręb Czerwonak i Łopuchówko (łącznie 13.200 ha) wchodzą w skład istniejącego od 1963 roku Ośrodka Hodowli Zwierząt Zielonka. Prowadzi on badania i działalność dydaktyczną pod kierunkiem Katedry Gospodarstwa Łowieckiego Akademii Rolniczej w Poznaniu. 

Spośród zwierzyny grubej w lasach bytują jelenie, daniele, sarny i dziki. Dość dużo występuje tu drobnych zwierząt: zajęcy, lisów, borsuków, kun. Coraz częściej spotyka się wydry, a bobry, introdukowane w dorzeczu Warty w latach siedemdziesiątych, występują tu stale.  W Parku żyje 13 gatunków nietoperzy: borowiec wielki Nyctalus noctula, nocek rudy Myotis daubentonii, gacek brunatny Plecotus auritus, borowiaczek Nyctalus leisleri, mopek Barbastella barbastellus, mroczek późny Eptesicus serotinus, nocek Natterera Myotis nattereri, nocek Brandta Myotis brandtii, nocek duży Myotis myotis, karlik większy Pipistrellus nathusii, nocek wąsatka Myotis mystacinus, karlik mały Pipistrellus pipistrellus s.l., gacek szary Plecotus austriacus. Szczególnie interesujące jest stwierdzenie borowiaczka jednego z najrzadziej spotykanych w kraju nietoperzy. W Polskiej czerwonej księdze zwierząt został zaklasyfikowany do kategorii VU, obejmującej gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie (Łochyński M., inf. ustna). W dopływie Dzwonówki stwierdzono występowanie gąbki słodkowodnej. W Puszczy Zielonce istnieją ponadto od czasu do czasu pojawiają się wędrujące łosie. Przebiega tu również szlak wędrówek wilka. 

Puszcza Zielonka przyciąga ornitologów. Stwierdzono występowanie 134 lęgowych gatunków ptaków, co stanowi znaczny procent wszystkich gatunków gniazdujących w Polsce. Występują tu gatunki ptaków objętych ochroną gatunkową (bocian czarny Ciconia nigra, kania ruda Milvus milvus, kania czarna Milvus migrans). Duże znaczenie dla ptaków mają stosunkowo dobrze zachowane śródleśne bagna, mokradła i łąki. W Parku występuje np. dzięcioł średni Dendrocopos medius związany głównie ze starymi dąbrowami oraz buczynami, rzadki w Polsce zachodniej, dzięcioł duży Dendrocopos major, dzięcioł czarny Dryocopus martius i dzięcioł zielony Picus viridis. Licznie występują ptaki drapieżne. Na uwagę zasługują lęgi trzmielojada Pernis apivorus i kobuza Falco subbuteo. Dość licznie występuje jastrząb Accipiter gentilis.  Nad wodami występuje ptak drapieżny, który gniazdo zakłada w trzcinach – błotniak stawowy Circus aeruginosus. W starych buczynach gniazdują dwa rzadkie gatunki ptaków -muchołówka mała Ficedula parva i siniak Columba oenas, którego populacja jest prawdopodobnie najliczniejszą w Wielkopolsce. Do innych ważnych ptaków tego obszaru można zaliczyć zniczka Regulus ignicapillus. W okolicach Poznania jest to ptak dość rzadki, dlatego obecność jego w Puszczy jest warta uwagi. Często występuje pleszka Phoenicurus phoenicurus, która zasiedla tereny stosunkowo mało atrakcyjne dla innych ptaków, tj. suche bory sosnowe. Na porębach i nieużytkach występuje lerka Lullula arborea (w innych okolicach staje się coraz rzadszy, a na zachodzie Europy prawie wyginął). Licznie reprezentowane są drozdy.

Prowadzona była reintrodukcja sokoła wędrownego Falco peregrinus. W północnej części puszczy zaobserwowano bieliki Haliaeetus albicilla. Co prawda nie stwierdzono jego lęgów, ale zważywszy na szybki wzrost liczebności tego gatunku w całej Polsce oraz to, że gniazduje niedaleko tego terenu (okolice Skoków) można sądzić, ze w najbliższych latach dojdzie do lęgów także na terenie Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka".

Na szczególną uwagę zasługuje wyjątkowo liczna populacja żurawia Grus grus. Zagęszczenie tego gatunku jest jednym z najwyższych w zachodniej Polsce. Także liczebność bąka jest zaskakująco wysoka, zwłaszcza w okolicach jez. Dzwonowskiego oraz Gackiego. Na stawie w Zielonce stwierdzono 2 pary bardzo rzadkiej w Wielkopolsce kropiatki Porzana porzana. Mimo dużej penetracji ludzi w Parku gniazdują pary bociana czarnego Ciconia nigra. Puszcza Zielonka ma także duże znaczenie dla takich gatunków jak: perkozek Tachybaptus ruficollis, gągoł Bucephala clangula, błotniak stawowy Circus aeruginosus, wodnik Rallus aquaticus, kokoszka Gallinula chloropus, świerszczak Locustella naevia, a zwłaszcza samotnik Tringa ochropus i strumieniówka Locustella fluviatilis oraz wielu innych pospolitszych gatunków ptaków.

Fot. Mirosław Grobelski, Bartosz Nowak.